Zbiory Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą wzbogaciły się o unikatowy egzemplarz pistoletu VIS wz. 35 kal. 9 mm, legendarnej produkcji Fabryki Broni w Radomiu. Broń ta została przekazana naszej placówce decyzją Prokuratury Rejonowej Warszawa-Ochota w dniu 19 kwietnia 2023 r. Przechowywana wcześniej w prywatnym mieszkaniu, zachowała się w niemal idealnym stanie. W tych samych okolicznościach trafił do nas pistolet Parabellum P08 kal. 9 mm.
Pistolet VIS został skonstruowany przez polskich inżynierów, pracowników Państwowych Wytwórni Uzbrojenia (PWU) w Warszawie: Piotra Apolinarego Wilniewczyca i Jana Gaudentego Skrzypińskiego, przy współudziale inżyniera Feliksa Modzelewskiego z Biura Studiów Państwowej Fabryki Karabinów w Warszawie. Inspirowany był amerykańskim Coltem 1911. Dostosowano go do amunicji 9 mm Parabellum; zasada działania oparta była na krótkim odrzucie lufy, ryglowanie następowało przez jej przekoszenie w płaszczyźnie pionowej. Rozwiązanie konstrukcyjne odryglowania, zatrzymania i zaryglowania lufy oraz sposobu jej osadzenia było nowatorskie, dlatego 15 stycznia 1931 r. Piotr Wilniewczyc i Jan Skrzypiński złożyli wniosek do Urzędu Patentowego wraz z rysunkami pistoletu, w lutym zaś przedstawili gotowy prototyp. Dnia 8 lutego 1932 r. przyznany został polski patent nr 15567 dla automatycznego pistoletu 8-strzałowego VIS kal. 9 mm PWU.
Prawa do patentu Departament Uzbrojenia zakupił za kwotę 50 000 zł. Dodatkowo twórcy VIS-a otrzymali po trzy seryjne pistolety: Piotr Wilniewczyc z numerami 001, 003 i 005, a Jan Skrzypiński z numerami 002, 004 i 006. Początkowo stosowana nazwa WiS, która nawiązywała do inicjałów konstruktorów, zamieniona została przez Departament Uzbrojenia na VIS od łacińskiego słowa siła.
Pierwsza, informacyjna partia została wyprodukowana we wrześniu 1933 r. w Fabryce Broni w Radomiu. Pistolety z tej partii, oznaczane jako VIS wz. 32 , w latach 1933-1934 poddawane były próbom i testom. Które zaowocowały zmianami w jego konstrukcji, m.in. poszerzono chwyt wraz z językiem spustowym i zredukowano siłę oporu spustu.
W dniu 26 sierpnia 1935 r. pistolet VIS wz. 35 kal. 9 mm został przyjęty oficjalnie na uzbrojenie Wojska Polskiego. Seryjna produkcja została uruchomiona w 1936 r. przez Fabrykę Broni w Radomiu, gdzie, wedle różnych szacunków wyprodukowano ok. 49 900 sztuk tej broni.
Egzemplarz, który trafił do Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą został wyprodukowany w 1939 r., zatem tuż przed wybuchem II wojny światowej. Jest to o tyle istotne, że Niemcy po zakończonej kampanii wrześniowej przejęli polską Fabrykę Broni w Radomiu i zaczęli produkować wersję VIS wz. 35 oznaczoną jako Pistole 35(p) – litera „p” oznacza kraj produkcji. W Polsce produkowano bowiem elementy broni, a finalny montaż odbywał się w fabryce Steyera. Warto zaznaczyć, że VIS-y niemieckiej produkcji są znacznie gorzej wykonane niż przedwojenne polskie egzemplarze. Z czasem Niemcy wprowadzili uproszczoną wersję Pistole 35(p2).
Dodatkowo, jak wynika z ekspertyzy biegłego w zakresie badania broni i balistyki, na powierzchniach części metalowych pistoletu VIS wz. 35, przekazanego do sochaczewskiego muzeum, ponownie została naniesiona warstwa oksydy. Proces oksydowania polega na czernieniu metalowych elementów broni. To metoda pozwalająca skutecznie ukryć wszelkie zarysowania czy przebarwienia oraz ślady rdzy. Operacja ta przywróciła doskonały, wręcz fabryczny, wygląd broni. Niestety w jej trakcie, podczas czyszczenia pistoletu metodą szlifowania, usunięty został numer fabryczny znajdujący się na prawej powierzchni szkieletu.
Transportem i konwojowaniem przewozu broni z Komendy Rejonowej Policji Warszawa III, gdzie była przechowywana, zajęli się funkcjonariusze z Komendy Powiatowej Policji w Sochaczewie. Przy tej okazji składamy serdeczne podziękowania Komendantowi Powiatowemu Policji w Sochaczewie, insp. Michałowi Safjańskiemu oraz wszystkim funkcjonariuszom KPP zaangażowanym w przeprowadzenie całej operacji. Dzięki ich wsparciu eksponaty bezpiecznie dotarły do Sochaczewa.
