Rok 1935 rozpoczął zmiany w umundurowaniu oddziałów Wojska Polskiego. Już w styczniu 1936 roku władze wojskowe rozpoczęły prace nad unowocześnieniem umundurowania, wyposażenia i rzędów kawaleryjskich. 24 stycznia 1936 roku w koszarach 1 pułku szwoleżerów w Warszawie, który zorganizowano dla I Wiceministra Spraw Wojskowych gen. bryg. Janusza Głuchowskiego.
Celem pokazu było zrewidowanie tabel należnych przedmiotów wyposażenia kawaleryjskiego (letniego oraz zimowego), zarówno w kontekście przygotowania żołnierzy do walki pieszej jak i marszy konnych. Ponadto podczas prezentacji rozpatrzono wnioski Departamentu Kawalerii, dotyczące ulepszenia niektórych przedmiotów wyposażenia oraz ich rozmieszczenia na jeźdźcu i siodle. Ustalono zestawy wyposażenia kawalerzysty i pakunek siodeł oraz ich rozmieszczenie.
Pokaz odbył się w pomieszczeniach koszar, gdzie zaprezentowano przegląd wyposażenia na żywych modelach a następnie na ujeżdżalni, gdzie dokonano prób na jeźdźcach i koniach.
W trakcie pokazów porównano wyposażenie należne kawalerzystom na podstawie regulaminu z 1922 roku oraz nowoprojektowane rozwiązania. Szczególna uwagę zwrócono na proponowane przez Departament Kawalerii rozwiązania w zakresie m.in. ładownic, pasa głównego, pokrowca na pistolet, torby polowej, owsiaka i płachty namiotowej.
Warto wspomnieć o tym, że techniczną stronę pokazu przygotował Kierownik Komisji Doświadczalnej CWK mjr dypl. Jerzy Zaleski. Nowe przedmioty zarówno wyposażenia jak i umundurowania wypożyczyli Szef Departamentu Intendentury (płaszcze nowego typu dla oficerów i szeregowych), Szef Departamentu Uzbrojenia (pistolety nowego typu, maski przeciwgazowe – ludzkie i końskie oraz hełmy) oraz Dowódca Taborów i Szef Remontów (siodło oficerskie i żołnierskie najnowszego typu).
Po prezentacji, w dniu 7 lutego 1936 roku, Szef Departamentu Kawalerii płk dypl. Jan Karcz, pismem nr 2052/Wyszk. – l.dz. 158/tj. rozesłał wyciąg z protokołu przeglądu odbytego w dniu 24 stycznia.
W dotychczasowej literaturze nie podjęto analizy ówczesnych pomysłów na poprawienie umundurowania i wyposażenia kawaleryjskiego, stanowiących załącznik nr 1 do opisywanego powyżej pisma. Lista zawierała 25 pozycji projektów lub usprawnienia następujących przedmiotów:
- pasa głównego szeregowców, poprzez zastosowanie paska naszywanego na pasie do unieruchamiania kbk;
- w pasach oficerskich i podoficerskich, likwidacja szelki naramiennej w pasach oficerskich, wprowadzenie szelek na ruchomych szlufkach;
- chlebaka szeregowych – zmniejszyć wymiary, do wielkości jak dawnego typu, z mocowaniem na dwóch hakach, z dwoma przegródkami w środku;
- torby polowej oficerskiej – poprzez system mieszkowy, o wymiarach odpowiadających o wymiarach odpowiadających pomieszczeniu przyborów polowych (blok, ołówki, mapnik) i lornetki w futerale zamszowym, zawieszenie na pasie głównym za pomocą dwóch pasków dających się skracać i wydłużać;
- torby polowej podoficerskiej, zbliżonej do typu torby żandarmskiej, mogącej pomieścić przybory polowe, lornetkę i chleb, mocowaną jak torba oficerska;
- manierki dla oficerów i szeregowych, do obowiązujących manierek dorobić mocowanie jak przy manierkach amerykańskich, a w przyszłości skonstruować manierkę płaską, 1 litrową, dająca się przewozić w chlebaku;
- w kożuszku kawaleryjskim poprawić krój, aby szczelnie zapinał się z przodu, kożuszek przewidzieć dla oficerów i przewidzieć na wyposażenie wojenne;
- w butach kawaleryjskich poprawić krój tak, aby były szersze w gardzieli i zabezpieczyć przed przemakaniem;
- wprowadzenia płachty namiotowej dla szeregowych. Oficerowie będą posiadać wyłącznie peleryny nieprzemakalne;
- wprowadzenia do zestawów żołnierskich woreczków na racje “R”, pudełka na smar oraz proszek do zębów.
- wprowadzenia typ ładownic skórzanych “przez ramię” według projektu Departamentu Kawalerii, przygotować ponadto ten sam typ ładownic brezentowych jako zastępczych w warunkach wojennych;
- wprowadzenia podwójnych skórzanych ładownic (na 2 magazynki), noszonych na pasie głównym i na szelkach;
- futerałów do pistoletów “Vis” sporządzanych bez poprzeczki, skrócenia szlufki na pas, aby pistolet nie obijał boku jeźdźca;
- dostosowania pasa do kbk do rozpinania (karabińczyk, albo sprzączka na pasie), przy założonej masce;
- zastosowania projektowanej przez Departament Kawalerii żabki do bagnetu, bądź do szabli, przy wystąpieniach pieszych;
- w masce przeciwgazowej ludzkiej wz. 1932 ulepszenia sposobu noszenia i zabezpieczenia maski, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wytrzymałość torby i poprzeczki, które przecierały się podczas jazdy konnej oraz wnętrza torby, aby maska nie ulegała uszkodzeniom, postulowano wzmocnienie rury długiej do maski;
- skonstruowanie nowej maski przeciwgazowej końskiej, dającej się troczyć przy siodle (na przednim łęku, z prawej strony);
- wprowadzenie czekanika z futerałem z dwoma paskami do zakładania na pas, po jednym na każdą sekcję liniową;
- wyposażenie wszystkich jeźdźców, z wyjątkiem funkcyjnych, w łopatki;
- wprowadzenie nożyc do cięcia drutu (do niszczenia przeszkód i drutów telefonicznych) zakładanych na lance – zaprojektowanych przez Departament Kawalerii – po 2 sztuki na pluton liniowy;
- po zużyciu będących na zaopatrzeniu owsiaków, wprowadzić nowe zaprojektowane przez Departament Kawalerii- na 3 kg owsa, obszyte skórą na końcach;
- wprowadzić trok do szabli wg. kształtu przewidzianego przez regulamin kawalerii do zestawu rzędu wierzchowego dla szeregowych i oficerów;
- kierując się wytycznymi Departamentu Kawalerii L. 359/tj. 35 opracować kilka modeli siodła ulżonego i wypróbowania ich podczas ćwiczeń letnich w 1936 roku, w dotychczasowych siodłach wz. 1925 należy usunąć sprzążkę do uprzęży artyleryjskiej, ponadto należy rozpatrzeć sposób usunięcia błyszczących części rzędu (zwłaszcza oficerskiego) lub przewidzieć ogłowie żołnierskie na wyposażenie wojenne dla oficerów;
- i 25. na podstawie projektów Departamentu Kawalerii opracować typ apteczki oficerskiej i nesesera polowego dających się łatwo przewozić w juczkach.
Tym samym pismem rozpoczęto w kawalerii II RP proces zmniejszania obciążenia zestawu rzędu wierzchowego i pakowania siodła.
W projekcie stanowiącym załącznik nr 2 opisano następujące elementy rzędu do usunięcia: potnik, koc polowy, kantar z łańcuchem, siatkę na siano, podkownicę z podkowami, podkowiakami i kluczem do haceli i przednie juczki w siodle oficerskim. Zaproponowano wprowadzenie derki w miejsce potnika, płachty namiotowej dla szeregowych służby zasadniczej oraz peleryny nieprzemakalnej dla oficerów. Amunicję do kbk w sekcjach liniowych (3 jednostki ognia) kawalerzyści mieli przewozić w ładownicach. W sekcjach rkm przewidziano wożenie amunicji rkm w podwójnych ładownicach wożonych na pasach, reszta amunicji w juku amunicyjnym plutonu. Amunicję do karabinków z sekcji rkm miano nosić w chlebakach (po 30 sztuk).
Owies o wadze 3 kg w owsiaku, stanowiący pół racji sugerowano przewozić tylko w warunkach bojowych, do wykorzystania w razie braku taborów. Zapasy podków należy przewozić na wozie taborowych, pewien ich zapas przy sobie mieli mieć także podkuwacze. Hacele i klucz do haceli miały być przewożone tylko w zimie. Do wiązania koni należało wykorzystywać, zgodnie z projektem, uździenicę marszową wchodzącą w skład ogłowia lub kantar sznurkowy.
W projekcie zakładano troczenie płaszczy na przednim łęku a mniejszego niż do tej pory owsiaka na tylnym. Szeregowcy i oficerowie mieli troczyć manierki na prawej stronie. Pelerynę nieprzemakalną oficerowie mieli wozić stroczoną na przednim łęku, a szeregowi płachty namiotowe pod pokrywą prawej sakwy.
Opisane nowe przedmioty dostarczono do odpowiednich departamentów do dnia 17 lutego i w wyniku intensywnie rozpoczętych prac już 17 marca roku gen. Głuchowski wydał tajne pismo nr 2052/Wyszk – l.dz. 141/tjn w sprawie zmian w umundurowaniu i wyposażeniu kawalerii, w którym skonstatował: “Przeprowadzony przeze mnie przegląd całokształtu polowego wyposażenia kawalerzysty (jak rozkaz M. S. Wojsk, Departament Kawalerii L. 29/tj. 96) oraz wyniki prób w tej dziedzinie zebrane na ćwiczeniu dośw. Nr 18 – nasuwają uwagi, że poszczególne przedmioty, bądź też ich sposób rozmieszczenia niezbyt odpowiadają warunkom służby kawaleryjskiej. Niektóre z tych przedmiotów, celowe może nawet same w sobie, nie harmonizują z całością zestawu wyposażenia jeźdźca lub też wytrzymałość ich, względnie forma, nie była obliczona na wpływ warunków jazdy konnej, czy też konieczną ekonomią w obciążeniu kawalerzysty i jego konia”.
W piśmie unormowano podstawowe problemy wyposażenia i obciążenia konia i jeźdźca. W pierwszej kolejności ustalono wytyczne dostosowania niektórych przedmiotów wyposażenia do potrzeb polowych kawalerii, bądź wprowadzenia nowych, nie figurujących w tabelach należności. Sporządzona lista tych przedmiotów (stanowiąca załącznik nr 1 do pisma) miała posłużyć odpowiednim departamentom do sporządzenia przedmiotów wzorcowych. Przedmioty te miano przestawić do zatwierdzenia do dnia 15 maja 1936 roku, a następnie miały być wysłane do Komisji Doświadczalnej Kawalerii w C.W.Kaw., celem wykorzystania ich przy opracowywaniu instrukcji o wyposażeniu kawalerii.
Odnośnie ludzkiej i końskiej maski przeciwgazowej – do ich poprawy Szef Departamentu Uzbrojenia oraz Dowódca Taborów i Szef Remontów mieli przystąpić niezwłocznie i opracować modele do 1 czerwca 1936 roku, tak aby maski mogły być poddane próbom podczas ćwiczeń letnich kawalerii.
Opisane powyżej ulżone troczenie nakazano stosować od dnia 1 maja 1936 roku, nakazując odpowiednim szefom departamentów wydanie zmian w tabelach należności.
Departament Kawalerii otrzymał nakaz opracowania w ciągu roku “instrukcji o sposobie noszenia wyposażenia i pakowania siodła w kawalerii”, w której należało podać wyposażenie oficerów, podoficerów i szeregowców kawalerii, pionierów i oddziałów łączności kawalerii.
Paweł Rozdżestwieński
zdjęcia ze zbiorów CAW
