Unikalny dokument ze zbiorów MZSiPNB

Muzealia znajdujące się poza ekspozycją, potrafią odsłaniać swoje tajemnice stopniowo. W zbiorach biblioteki MZSiPnB znajduje się ogromna ilość dokumentów, wymagających wnikliwej uwagi i opracowania, co jest zajęciem żmudnym i pracochłonnym. Jednym z takich dokumentów, który przy bliższych oględzinach okazał się potencjalną sensacją jest drukowany w XVII zbiór praw i konstytucji sejmowych, wydanych za panowania czterech królów polskich – Zygmunta Augusta, Stefana Batorego, Zygmunta III Wazy i Władysława IV.

Jest to tak zwany potocznie “klocek”- nazwa pochodzi od specyficznej kubatury – drukowane na potrzeby jednostek administracyjnych dokumenty, doszywano bowiem w miarę dosyłania nowych do poprzednich, tworząc pokaźnych rozmiarów wolumin, pozbawiony okładek. Dokumenty znajdujące się w zbiorze drukowane były między innymi w latach 1633, 1637 i 1638, zawierają jednak wydruki wcześniejszych konstytucji sejmowych, począwszy od roku 1569 (pierwszym jest zatwierdzenie Unii Lubelskiej), co wskazywałoby, że w jednostce administracyjnej – którą mogło być między innymi starostwo czy miasto królewskie, rzeczonych dokumentów nie było. Warto dodać, że posiadanie samych drukowanych dokumentów nie oznaczało ich wejścia w życie – należało ich treść przepisać do lokalnych ksiąg. Wśród obecnych w Muzeum dokumentów znajdują się głównie konstytucje sejmów walnych warszawskich, ale także uniwersały wzywające do wzięcia w nich udziału. Szczegółowe postanowienia sejmów dotyczą poborów do wojska, wojen, rozporządzeń administracyjnych, podatków czy poselstw, a także mniejsze decyzje dotyczące poszczególnych województw czy ziem – także Sochaczewa, któremu poświęcono miejsce w konstytucjach sejmu walnego z roku 1638, gdzie znajduje się „exempt Starosty Sochaczewskiego”.

Dokumenty charakteryzują się językiem staropolskim przemieszanym ze zwrotami łacińskimi, nie brakuje także całych dokumentów po łacinie. Zastosowano tutaj znany i popularny w XVI i XVII wieku typ czcionki zwanej „szwabachą polską”, która była odmianą pisma gotyckiego.

Cały „klocek” sporządzono w drukarni Andrzeja Piotrowczyka, który w 1609 r. zyskał przywilej drukowania sejmowych konstytucji. Drukarnia została założona w 1576 przez Andrzeja, a następnie prowadzona przez jego syna i dalszą rodzinę do roku 1675.

Na czym polega jego wyjątkowość, oprócz faktu, iż okaz ten stanowi unikalny pomnik polskiego prawodawstwa? Otóż warto zauważyć, że na podstawie takich dokumentów tworzone były między innymi księgi grodzkie, także w Sochaczewie. Nie ma więc wątpliwości, że znajdujące się w muzealnych zbiorach dokumenty, zwłaszcza te które dotyczyły bezpośrednio Sochaczewa i okolic, przepisywane były także do lokalnych ksiąg grodzkich, które zaginęły w czasie I i II Wojny Światowej.

autorzy: Michał Górny, Radosław Jarosiński

Komentarze