Inaugurujemy nasz nowy cykl poświęcony wybranym zabytkom znajdującym się na muzealnych wystawach. Pierwszy opracowany eksponat wpisuje się doskonale w tegoroczną setną rocznicę Bitwy Warszawskiej i pochodzi nie tylko z okresu wojny polsko-bolszewickiej, ale także Kampanii Wrześniowej. Mowa o szabli oficerskiej wz. 1921/22, z głownią szabli wz. 1917. Zapraszamy do lektury.
Szabla wz. 1921/22 z ostrzem wz. 1917
Do szczególnych zabytków, zwłaszcza w kontekście obchodów 100 lecia Bitwy Warszawskiej, należy znajdująca się w naszych zbiorach szabla. Odnaleziona w rejonie sochaczewskim po Bitwie nad Bzurą z 1939 roku, ma jednak dużo ciekawszą historię niż się wydaje na pierwszy rzut oka. I chociaż jest to szabla oficerska wz. 1921/22 to sama głownia bez wątpienia jest starsza, o czym świadczy nie tylko jego długość i forma charakterystyczna dla szabli wz. 1917, ale przede wszystkim wyryty na niej napis <<„tnij moskala tnij psubrata” 15 P U P Bobrujsk 1920 r >>.
Szabla ta należała do oficera 15 Pułku Ułanó w Poznańskich z okresu walk na terenie Białorusi 1919/1920. Spójrzmy więc na szlak bojowy oddziału. Pierwotnie jako 1 Pułk Ułanów Wielkopolskich brał udział w udanym Powstaniu Wielkopolskim. W styczniu 1920 roku w wyniku akcji scaleniowej z Wojskiem Polskim oddział został przemianowany na 15 Pułk Ułanów Poznańskich. Zanim to jednak nastąpiło, ułani wzięli udział w walkach na Wschodzie, walcząc w ramach 14 Dywizji Piechoty. Szlak bojowy dywizji prowadził od Mołodeczna, poprzez Mińsk, aż w sierpniu 1919 roku zdobyto Bobrujsk. Do maja 1920 roku miasto to stało się bazą wypadową dla wojsk polskich, a wśród wojsk bolszewickich poznańscy ułani dorobili się przydomku rogate czerwone czorty, od koloru ich rogatywek. Warto dodać, że dowódcą 15 Pułku Ułanów Poznańskich był nikt inny jak pułkownik Anders.
Napis na ostrzu szabli musi pochodzić więc z okresu pobytu oddziału w Bobrujsku, a dokładnie, sądząc po dacie, został wyryty między styczniem a majem 1920 roku. W wyniku radzieckiej ofensywy oddziały polskie, w tym ułani z Poznania, zostali zmuszeni jednak do odwrotu. Na wschód wrócili, biorąc udział w kontrofensywie znad rzeki Wieprz, a następnie ponownie zajmując Mińsk. Do Bobrujska jednak już nie powrócili.
W okresie międzywojennym 15 Pułk Ułanów stacjonował w Poznaniu, i prawdopodobnie wtedy to właściciel szabli osadził ostrze w nowej rękojeści. Podczas kampanii 1939 roku w Polsce, pułk w ramach Wielkopolskiej Brygady Kawalerii wziął udział w Bitwie nad Bzurą, tocząc zażarte walki w rejonie Brochowa. Następnie uszczuplone oddziały udały się w stronę Warszawy przez Puszczę Kampinoską, docierając do stolicy 20 września. Ostatnia zbiórka miała miejsce w dniu kapitulacja miasta, 28 września. Eksponowana przez nas szabla musiała zostać porzucona w okresie walk w rejonie Brochowa lub podczas odwrotu przez Kampinos.
Znajdująca się w Muzeum szabla stanowi bezcenną pamiątkę polskiej obecności wojskowej na Białorusi w okresie wojny polsko-bolszewickiej a zarazem jest pamiątką po Kampanii Wrześniowej.
Autor:Michał Górny
