W ubiegłym roku do naszego muzeum trafiła nietypowa przesyłka. W paczce zapakowana była bowiem starożytna siekiera, określona przez znalazców jako brązowa. Oprócz samego znaleziska poszukiwacze zamieścili dokładne współrzędne geograficzne oraz opis okoliczności w jakich dokonano odkrycia, co umożliwiło nam dokładną lokalizację w terenie. Siekiera została odnaleziona w torfie, w pobliżu stosunkowo obszernej terasy nadzalewowej. Po bliższym przyjrzeniu się znalezisku przez piszącego te słowa stwierdzono, że siekiera ta została w istocie wykonana z miedzi.
Tego typu znaleziska są wielką rzadkością, a tylko nieliczne posiadają tak dokładną lokalizację. Na wspomnianej terasie nadzalewowej nie jest znane stanowisko archeologiczne, choć niewykluczone jest istnienie takiego, ponieważ tego typu lokacje były często wykorzystywane w pradziejach. Obecnie teren ten użytkowany jest rolniczo, planuje się jednak wykonanie prospekcji powierzchniowej w czasie gdy obecność ewentualnych zabytków może być widoczna na powierzchni. Znalezisko siekiery w miejscowości Łady, niedaleko koryta rzeki Wisły, pozwala nam niemal z całą pewnością określić rzekę tę jako trakt handlowy, którym została transportowana z odległych terenów. Powszechnie przyjmuje się, że znaleziska miedziane na terenach Polski z okresu epoki kamienia, a właściwie epoki miedzi (chalkolit, eneolit) pochodzą z terenów zakarpackich. Określamy je mianem importów. Siekiera ta zachowała się bardzo dobrze i nie uległa korozji w znaczącym stopniu dzięki temu, że była zdeponowana na terenie podmokłym, w atmosferze beztlenowej lub o ograniczonej dostępności tlenu.
Omawiana siekiera ma kształt smukły, z lekko rozszerzonym ostrzem, wąską częścią obuchową (piętką), z brzegiem lekko ściętym (po stronie gdzie ostrze jest mniej rozszerzone). Największa grubość siekierki przypada na połowę jej długości. Długość siekiery wynosi 125 mm, maksymalna szerokość (przy ostrzu) – 37 mm, minimalna szerokość (przy obuchu) – 29 mm, a maksymalna grubość – 17,5 mm. Patyna w kolorze zielonym i brązowym, rozkłada się nierównomiernie na powierzchni zabytku.
Siekiery tego typu zaliczane są przez A. Szpunara do wariantu A typu Bytyń. Siekiera z Ład jest najbardziej podobna do innych miedzianych siekier z terenu Polski znalezionych w Augustowie (gm. Krajenka, woj. wielkopolskie), Bytyniu (gm. Kaźmierz, woj. wielkopolskie), Kietrzu (gm. loco, woj. opolskie), Przysieczu (gm. Prószków, woj. opolskie) i Skrońsku (gm. Gorzów Śląski, woj. opolskie).
Jak wynika z powyższego zestawienia siekiera z Ład nie posiada analogii na Zachodnim Mazowszu. Wśród siekier zakwalifikowanych do wariantu A typu Bytyń nie było do tej pory ani jednej siekiery z terenu Mazowsza (poza jedną siekierą znalezioną w woj. mazowieckim. Z wymienionych wyżej siekier, dokonując kryterium długości siekiery najbliższą naszej siekierze jest siekiera z Augustowa (12,6 cm), a także siekiery z Przysiecza (11,8 cm) i Skrońska (13,2 cm). Siekiera z Augustowa posiada znacznie bardziej rozszerzone ostrze (tzw. ostrze wachlarzowate). Siekiera z Przysiecza, choć krótsza to pod względem formy jest najbliższa siekierce z Ład, zarówno w przekroju płaskim jak i poziomym. Siekiera ze Skrońska posiada niemal identyczny kształt ostrza do omawianego okazu, jest natomiast bardziej szeroka w stosunku do długości. Pomimo drobnych różnic długości, rozmiar siekiery z Ład nie odbiega od uśrednionych wymiarów pozostałych siekier miedzianych z terenu Polski.
Tobias Kienlin przypisuje płaskie siekiery miedziane do dwóch odrębnych horyzontów chronologicznych. Interesujący nas horyzont 1 to siekierki smukłe i raczej podłużne, o prostokątnym lub klinowatym przekroju, z bardziej lub mniej zakrzywionym ostrzem. Siekierki tego horyzontu należą do typów Stollhof-Hartberg i Split. Na podstawie występowania w grobach i skarbach łączy się je z horyzontem Jordanów/Jordansmühl, Brześć Kujawski, Bodrogkeresztúr. W chronologii absolutnej mowa jest tu o końcówce 5 tysiąclecia BC i początku 4 tysiąclecia BC (ok. 4200 – 3800 BC). Siekiera ta posiada silne analogie do siekier ze skarbu znalezionego w miejscowości Stollhof w Austrii, utożsamianym ze środkową epoką miedzi wg terminologii węgierskiej. (Kienlin 2008).
Płaskie siekierki miedziane horyzontu I odnajdywane były najczęściej wzdłuż rzeki Morawy, głównie w rejonie ujścia Beczwy do Morawy, niedaleko źródła Odry.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na występowanie miedzianych siekier typu Bytyń. Te o najbliższych analogiach do siekiery z Ład zgrupowane są głównie w rejonie Dolnego Śląska, Wielkopolski, Zachodniego Pomorza i Opolszczyzny, głównie wzdłuż Odry, aż do jej ujścia oraz nad Wisłą.
Rejon występowania płaskich, miedzianych siekier ogranicza się głównie do terenu Czech, Słowacji, Austrii i Polski. Za teren gdzie zostały wytwarzane uważa się rejon Moraw, miejsce skąd migrowały grupy pierwszych rolników na obszary Polski. Wydaje się, że wytwórczość miedzi nastąpiła w szczytowym fazie rozwoju kultur naddunajskich, a na tereny ziem polskich trafiały w wyniku wielowiekowych powiązań etniczno-kulturowych, jako istotny element wymiany dóbr.
Widoczne na siekierce rdzawe przebarwienia mogą świadczyć o obecności żelaza w składzie chemicznym siekiery. Obecność żelaza jest powiązana z naturalnymi zanieczyszczeniami tym metalem brył miedzianego surowca.
Rzeczą konieczną jest wykonanie na omawianej siekierze badań metalograficznych oraz analiza składu chemicznego. Dopiero wtedy będzie można z całą pewnością określić materiał z jakiego wykonano siekierę, a konkretnie procentowy udział miedzi i innych domieszek w bryle surowca, z której następnie wykonano ten przedmiot.
