Dawna broń palna w zbiorach muzealnych.

Chociaż w Muzeum Ziemi Sochaczewskiej i Pola Bitwy nad Bzurą znajdują się w znacznej większości artefakty z dwóch największych konfliktów w dziejach ludzkości: I oraz II Wojny Światowej, nie oznacza to, że w naszych zbiorach nie znajdują się przykłady broni palnej dużo starszej. Za przykład może służyć egzotyczny muszkiet skałkowy pochodzenia bliskowschodniego, na pierwszy rzut oka klasyfikowany do janczarek.

Nazwa broni jest powiązana z jedną z pierwszych tureckich formacji wojskowych uzbrojonych w muszkiety – janczarów, elitarnej formacji w służbie sułtana. W późniejszym okresie nazywano tak niemal wszystkie czarno-prochowe muszkiety produkowane na terenach muzułmańskich.

Obecny w zbiorach muzealnych obiekt posiada wszystkie cechy broni wschodniej. Odpalany jest za pomocą zamka skałkowego typu czokmak, który był wschodnią odmianą hiszpańskiego zamka miquelet. Waga oraz kaliber broni wskazują na jej myśliwskie wykorzystanie – jest to muszkiet zdecydowanie lżejszy i smuklejszy od konstrukcji wojskowych, chociaż także jak tamte charakteryzuje się długą lufą, która jest mocowana do łoża sześcioma taśmami, zwanymi „bączkami”.

Kolba muszkietu charakteryzuje się ostro zarysowanym kantem oraz geometrycznymi zdobieniami, w przeciwieństwie jednak do faktycznych janczarek, nie posiada kanciastej, wielobocznej formy. W tym przypadku bowiem mamy do czynienia nie z bronią turecką, a jej naśladownictwem – broń palna i jej użytkowanie stopniowo przesuwało się na wschód, w stronę Kaukazu, Persji oraz Indii. Znajdujący się w naszych zbiorach muszkiet skałkowy został wykonany prawdopodobnie na Kaukazie, w kręgu rusznikarzy dagestańskich. Świadczy o tym punca wytwórcy, a zwłaszcza jej charakterystyczny kształt. Ponadto na puncy znajdują się litery alfabetu perskiego, co wyklucza tureckie pochodzenie.

Nieco więcej trudności przysparza dokładne wydatowanie broni – chociaż zamek typu czokmak powstał w XVII wieku, morfologia broni skłania do przesunięcia daty jej powstania do XVIII/XIX wieku. Ostatnie tego typu konstrukcje powstały w pierwszych dekadach XIX wieku, i pełniły już w mniejszym stopniu rolę użytkową, a bardziej reprezentacyjną i ozdobną.

Michał Górny

Komentarze